Đại Tỳ Lô Giá Na Thành Phật Kinh Sớ

大毘盧遮那成佛經疏

 

 

26. Phẩm thứ hai mươi sáu: Thuyết Như Lai

Thuyết Như Lai Phẩm Đệ Nhị Thập Lục

說如來品第二十六

 

 

          (Kinh) Nhĩ thời, Chấp Kim Cang Bí Mật Chủ bạch Thế Tôn ngôn: “Vân hà vi Như Lai? Vân hà Nhân Trung Tôn? Vân hà danh Bồ Tát? Vân hà vi Chánh Giác? Đạo sư Đại Mâu Ni, nguyện đoạn ngã sở nghi. Bồ Tát đại danh xưng, khí xả nghi lự tâm, đương tu Ma Ha Diễn, hạnh vương vô hữu thượng!” Nhĩ thời, Bạc Già Phạm Tỳ Lô Giá Na quán sát chư đại hội chúng, cáo Chấp Kim Cang Bí Mật Chủ ngôn: - Thiện tai! Thiện tai! Kim Cang Thủ! Năng vấn ngô như thị nghĩa. Bí Mật Chủ! Nhữ đương đế thính, thiện tư niệm chi, ngô kim diễn thuyết Ma Ha Diễn đạo.

          (經)爾時，執金剛祕密主白世尊言：云何為如來？云何人中尊？云何名菩薩？云何為正覺？導師大牟尼，願斷我所疑。菩薩大名稱，棄捨疑慮心，當修摩訶衍，行王無有上。爾時薄伽梵毘盧遮那觀察諸大會眾，告執金剛祕密主言：善哉善哉！金剛手！能問吾如是義。祕密主！汝當諦聽，善思念之，吾今演說摩訶衍道。

          (Kinh: Lúc bấy giờ, Chấp Kim Cang Bí Mật Chủ bạch với đức Thế Tôn rằng: “Thế nào là Như Lai? Nhân Trung Tôn thế nào? Sao gọi là Bồ Tát? Chánh Giác là thế nào? Đạo sư Đại Mâu Ni, nguyện đoạn nghi cho con. Bồ Tát thanh danh lớn, vứt bỏ tâm lo ngờ, hãy nên tu Đại Thừa, hạnh vương không chi hơn!” Lúc bấy giờ, đức Bạc Già Phạm Tỳ Lô Giá Na quán sát mọi người trong đại hội, bảo ngài Chấp Kim Cang Bí Mật Chủ rằng: - Lành thay! Lành thay! Kim Cang Thủ! Có thể hỏi ta nghĩa như thế. Bí Mật Chủ! Ông hãy nên lắng nghe, khéo suy nghĩ lấy, ta nay diễn nói đạo Đại Thừa).

 

          Tướng Bồ Đề hư không lìa hết thảy phân biệt. Người thích cầu Bồ Đề thì gọi là Bồ Đề Tát Đỏa (Boddhisattva, Bồ Tát). Thành tựu [các địa vị như] Thập Địa v.v…, tự tại khéo thông đạt các pháp là Không, như huyễn, biết hết thảy các pháp ấy đều như vậy. Biết chỗ quy thú của các thế gian, nên nói là Phật Đà. Pháp như tướng hư không, là tướng bất nhị, duy nhất. Đấng Chánh Giác trọn đủ Thập Lực, gọi là Tam Bồ Đề (Saṃbodhi, Chánh Giác). Chỉ dùng trí huệ để trừ vô minh, chỉ chú trọng thực hiện điều ấy để chứng đắc, nên nói là “dĩ huệ hại phiền não” (dùng trí huệ để trừ khử phiền não). Tự tánh chẳng có ngôn thuyết, trí huệ do tự chứng, nên nói là Như Lai. Thế nào là giác? Con nghi điều này, xin đấng Đạo Sư trừ nghi, xin đấng Đại Mâu Ni trừ bỏ tâm ngờ lo. Hàng Bồ Tát thanh danh to lớn, sẽ hành hạnh vương Đại Thừa không chi hơn được. Trên đây là những điều thưa hỏi, hàm ý: Trong phần trước, đức Phật thuyết pháp xong, chỗ nào cũng đều nói là Phật hoặc Bồ Tát. Nhưng con chỉ nghe các danh xưng ấy, còn chưa được quyết trạch tướng danh nghĩa đó. Do vì nghĩa gì mà được gọi là Bồ Tát, là Phật, là Như Lai, là Nhân Trung Tôn? Kể từ khi được cha mẹ sanh ra đã có danh hiệu ấy ư? Hay vì đức thành tựu, hạnh viên mãn thì mới có được danh hiệu ấy? “Đại Thừa hạnh vương vô hữu thượng” (Hạnh vương Đại Thừa không có gì hơn được) là tán thán “Phật đức” (công đức, phẩm đức của Phật) rồi mới thưa hỏi. Kế đó, đức Phật tán thán “lành thay”, cho đến sắc truyền lắng nghe, đó là lời giải đáp.

 

          (Kinh) Tụng viết: - Bồ Đề hư không tướng, ly nhất thiết phân biệt, nhạo cầu bỉ Bồ Đề, danh Bồ Đề Tát Đỏa. Thành tựu Thập Địa đẳng, tự tại thiện thông đạt. Chư pháp không, như huyễn, tri thử nhất thiết đồng, giải chư thế gian thú. Cố danh vi Chánh Giác. Pháp như hư không tướng, vô nhị, duy nhất tướng. Thành Phật thập trí lực, cố hiệu Tam Bồ Đề. Duy huệ hại vô minh, tự tánh ly ngôn thuyết, tự chứng chi trí huệ, cố thuyết danh Như Lai.

          (經)頌曰：菩提虛空相，離一切分別，樂求彼菩提，名菩提薩埵。成就十地等，自在善通達，諸法空如幻，知此一切同，解諸世間趣，故名為正覺。法如虛空相，無二惟一相，成佛十智力，故號三菩提。唯慧害無明，自性離言說，自證之智慧，故說名如來。

          (Kinh: Kệ tụng rằng: - Bồ Đề tướng hư không, lìa hết thảy phân biệt. Thích cầu đạo Bồ Đề, gọi Bồ Đề Tát Đỏa. Thành tựu Thập Địa thảy, tự tại, khéo thông đạt, các pháp Không, như huyễn. Biết đều giống như vậy, hiểu các đường thế gian. Nên gọi là Chánh Giác. Pháp như tướng hư không, chẳng hai, tướng duy nhất. Thành mười trí lực Phật, nên hiệu là Chánh Giác. Dùng huệ trừ vô minh, tự tánh lìa ngôn thuyết, tự chứng đắc trí huệ, nên nói là Như Lai).

 

          Hư không Bồ Đề trong đạo Đại Thừa lìa hết thảy các phân biệt. Nếu ai thích cầu Bồ Đề thì gọi là Bồ Tát. Đấy là giải đáp danh hiệu Bồ Tát. Hư không chẳng có tướng, Bồ Đề cũng như thế, giống như hư không vô tướng, vô phân biệt. Lại nữa, hư không vô tướng mà các đức nương vào, muôn hiện tượng nương vào đó mà thành lập. Bồ Đề cũng như thế, rốt ráo vô tướng, vô phân biệt, nhưng trọn đủ hết thảy công đức. Muốn cầu chứng đạt tướng như thật thì gọi là Bồ Đề.

          Kế đó, giải thích ý nghĩa của Phật. Đã thành tựu Thập Địa, tự tại khéo thông đạt, biết pháp là Không, như huyễn. Đó là hạnh đồng quy của hết thảy, biết hết thảy thế gian, [người như thế] được gọi là Phật. Đấy là giải đáp ý nghĩa của [danh xưng] Phật. Tức là viên mãn Thập Địa, tự tại thông đạt. Trong mỗi địa vị, đều khéo thông đạt, đạt được tự tại, biết rõ các pháp đều là Không, như huyễn. Lại biết chỗ tiến hướng nơi sở hành trong thâm tâm của mỗi chúng sanh. Do có các đức ấy, hết thảy thế gian gọi Ngài là Phật. Danh hiệu Phật ấy do đó mà khởi lên.

          Pháp hư không tướng chẳng hai, là tướng duy nhất. Thập Lực Phật là danh, Chánh Giác là hiệu. Đó cũng là giải thích ý nghĩa Phật. Trước đó, chỉ nói “biết pháp là Không, như huyễn”, nay nói “pháp hư không là một tướng, vô tướng”, tức là do liễu đạt điều ấy, do Thập Lực mà biết trọn khắp hết thảy các pháp, không gì chẳng biết. Như trong kinh Bồ Tát Tạng đã nói mười lực sâu rộng. Bồ Đề như hư không, chẳng có hai tướng; đối với nhất tướng, tâm chẳng trụ. Do vậy, đạt được Thập Lực của Phật. Do chánh trụ trong Thập Lực ấy, được gọi là Chánh Đẳng Giác. Phật và Chánh Giác, danh hiệu tuy khác mà Thể là một. Do khéo điều phục thân, miệng, ý, nhiếp phục tự tại, có thể hàng phục các ma. Không chỉ hàng phục ngoại đạo và ma, mà trọn khắp nội chướng cũng đều hàng phục, được tôn quý trong thế gian và xuất thế gian. Vì thế, lại có hiệu là Nhân Trung Tôn. Kinh văn thiếu phần giải thích ý nghĩa này. Các phần kinh văn khác cũng có thể hiểu như thế.

          Dùng trí huệ “hại” vô minh, vô ngôn thuyết, tức là nói đến tự chứng trí của tự tánh, gọi đó là Như Lai. Đấy là giải đáp về danh hiệu Như Lai vậy. Trí huệ ấy có thể trừ bỏ vô minh, cho nên nói là “huệ hại”. Tuy [chánh kinh] chẳng nói rõ là “vô minh”, nhưng cái bị hại chính là vô minh, nghĩa ấy tự hiển lộ. Cảnh giới tự chứng ấy vượt ngoài ngôn ngữ, do biết tự chứng chẳng thể tuyên nói, hòng trao truyền cho người khác. Do trụ trong trí ấy, được gọi là Như Lai. Lại như đối với Phật lý, tự nhiên chứng biết, được gọi là Như Lai. Lại nữa, đạo do chư Phật đã hành là chỗ tự nhiên chứng, ta cũng đi như thế, cho nên gọi là Như Khứ. Trong Đại Bổn có chép đầy đủ lời đáp, mỗi điều có hơn một trăm bài kệ, người truyền pháp chỉ tóm lược những điều cốt lõi, mỗi điều đều dùng một bài kệ để đáp, nhưng đại ý vẫn đầy đủ.